1.
ΣΥΜΠΟΣΙΟ: ΑΠΟΨΕΙΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΚΑΙ ΜΑΘΗΣΗ ΤΩΝ ΦΥΣΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ
ΘΕΜΑΤΙΚΟΣ ΑΞΟΝΑΣ: Διδακτική Μεθοδολογία, Εκπαιδευτική Έρευνα
Οργανωτής: Καριώτογλου Πέτρος, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, Συζητητές: Ψύλλος Δημήτριος, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Πνευματικός Δημήτριος, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Ο ρόλος των εκπαιδευτικών στην αποτελεσματικότητα της διδασκαλίας και της μάθησης είναι καθοριστικός. Το ερώτημα είναι ποιοι παράγοντες επηρεάζουν θετικά ή αρνητικά το σχεδιασμό μιας αποτελεσματικής διδασκαλίας από τους εκπαιδευτικούς. Για το σκοπό αυτό σχεδιάσαμε ένα ερευνητικό πρόγραμμα για τη μελέτη αυτών των παραγόντων. Στο συμπόσιο αυτό θα παρουσιασθούν 4 εργασίες που προκύπτουν από το ερευνητικό πρόγραμμα: Εκπαίδευση Εκπαιδευτικών στις Φυσικές Επιστήμες (ΦΕ) (STED), της δράσης ΑΡΙΣΤΕΙΑ ΙΙ. Στο συμπόσιο θα παρουσιαστούν οι σχεδιαστικές αρχές και ορισμένα ερευνητικά εργαλεία του προγράμματος τα αποτελέσματα της α’ φάσης του προγράμματος που αφορούν τις απόψεις και πρακτικές των εκπαιδευτικών της προσχολικής (2η εργασία), πρωτοβάθμιας (3η εργασία) και της δευτεροβάθμιας (4η εργασία) εκπαίδευσης αναφορικά με τις μεθόδους διδασκαλίας των ΦΕ που εφαρμόζουν στην πράξη, τους περιοριστικούς παράγοντες του πλαισίου και τις δυσκολίες των μαθητών στην κατανόηση εννοιών και φαινομένων ΦΕ, καθώς και τις ανάγκες των εκπαιδευτικών για την υποβοήθηση του έργου τους.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Απόψεις εν ενεργεία εκπαιδευτικών, φυσικές επιστήμες, στρατηγικές μάθησης, προσχολική εκπαίδευση
2.
Το ερευνητικό πρόγραμμα εκπαίδευση υπηρετούντων εκπαιδευτικών στις Φυσικές Επιστήμες (sted): Αρχές Σχεδιασμού
Καριώτογλου Πέτρος, Καθηγητής, Πνευματικός Δημήτριος, Αν. Καθηγητής, Καρνέζου Μαρία, Διδάκτωρ ΔΦΕ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Παρά την πρόοδο της υποχρεωτικής εκπαίδευσης των Φυσικών Επιστημών (ΦΕ) στην Ελλάδα, οι επιδόσεις στην αξιολόγηση του PISA είναι σημαντικά κάτω από το μέσο όρο των υπολοίπων χωρών. Υποθέτουμε ότι ένας σημαντικός παράγοντας γι αυτό μπορεί να είναι ότι οι εκπαιδευτικοί που διδάσκουν ΦΕ, αντί να σχεδιάζουν τη διδασκαλία τους βασισμένοι στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των μαθητών τους, ακολουθούν τυπικά το διδακτικό εγχειρίδιο ή το σχετικό οδηγό. Μία άλλη αιτία θα μπορούσε να είναι ότι το περιεχόμενο της διδασκαλίας αφορά κυρίως σε έννοιες και γεγονότα, ενώ απουσιάζει η διδασκαλία μεθοδολογίας που ακολουθεί η επιστημονική σκέψη (π.χ. διαδικαστική και επιστημολογική γνώση) όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες. Το πρόγραμμα STED στοχεύει να μελετήσει τις συνθήκες και τις προϋποθέσεις της εκπαίδευσης των εκπαιδευτικών στο σχεδιασμό της διδασκαλίας των ΦΕ, με στόχο τη διεύρυνση των διδακτικών απόψεων και πρακτικών τους. Για το σκοπό αυτό καταγράφουμε τις απόψεις, ανάγκες και πρακτικές των εκπαιδευτικών και αναπτύσσουμε νέες ή τροποποιούμε υπάρχουσες Διδακτικές Μαθησιακές Ακολουθίες (ΔΜΑ) ως δείγματα καλών διδακτικών πρακτικών και ως διδακτικά υλικά, συμβατά με τις ανάγκες των εκπαιδευτικών. Αναμένεται ότι οι εκπαιδευτικοί θα καταστούν ικανοί να σχεδιάσουν μια ΔΜΑ στην τάξη τους προσαρμοσμένη στις ανάγκες της συγκεκριμένης τάξης εφοδιάζοντας τους μαθητές τους με τις απαραίτητες δεξιότητες για την οικοδόμηση της επιστημονικής γνώσης με βάση τους μαθησιακούς στόχους που τίθενται από το Αναλυτικό Πρόγραμμα των ΦΕ. Το ενδιαφέρον του ερευνητικού προγράμματος εστιάζεται στην μελέτη της διαδικασίας που ακολουθούν οι εκπαιδευτικοί προκειμένου να προσαρμοστούν στις νέες απαιτήσεις της διδασκαλίας τους. Στην παρουσίαση θα περιγραφούν οι σχεδιαστικές αρχές του προγράμματος και των ερευνητικών εργαλείων.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Απόψεις εν ενεργεία εκπαιδευτικών, φυσικές επιστήμες, στρατηγικές μάθησης, προσχολική εκπαίδευση
3.
Απόψεις και πρακτικές εν ενεργεία εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία και μάθηση των Φυσικών Επιστημών στην προσχολική εκπαίδευση
Αυγητίδου Σοφία, Αν. Καθηγήτρια, Παπαδοπούλου Πηνελόπη, Επ. Καθηγήτρια, Αλεξίου Βασιλική, Υποψήφια Διδάκτωρ
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η προσχολική αγωγή και εκπαίδευση φαίνεται να βρίσκεται στο επίκεντρο της προσπάθειας βελτίωσης των εκπαιδευτικών συστημάτων παγκόσμια (Φθενάκης & Βρυνιώτη 2014). Με δεδομένα αφ’ ενός τη σημασία της εμπλοκής των μικρών παιδιών με τις Φυσικές Επιστήμες (ΦΕ) (Escha 2006) και αφ’ ετέρου του κομβικού ρόλου των εκπαιδευτικών σε κάθε προσπάθεια αλλαγής, η μελέτη της εκ- παιδευτικής πραγματικότητας που αφορά στις Φυσικές Επιστήμες στο Νηπιαγωγείο είναι και σημαντική και αναγκαία. Σκοπό της έρευνας αποτέλεσε μια πρώτη διερεύνηση των πεποιθήσεων και των πρακτικών που περιγράφουν οι εκπαιδευτικοί της προσχολικής ηλικίας σχετικά με την οργάνωση μαθησιακών εμπειριών στις ΦΕ. Η συλλογή δεδομένων έγινε μέσω ημιδομημένης συνέντευξης που συγκροτήθηκε λαμβάνοντας υπό- ψη το θεωρητικό πλαίσιο του Schulman (1986, 1987) και τη σχετική έρευνα για την Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου στη διδακτική των Φυσικών επιστημών (Park & Oliver, 2008· Abell, 2007). 14 νηπιαγωγοί συμμετείχαν στην έρευνα και απάντησαν σε ερωτήσεις σχετικά με την αξία των ΦΕ στην προσχολική εκπαίδευση, τις επιδιώξεις και τους στόχους τους, την οργάνωση της μαθησιακής διαδικασίας (ενέργειες νηπιαγωγού και παιδιών) και τα κριτήρια αξιολόγησής της. Η ανάλυση των δεδομένων έγινε σύμφωνα με το μοντέλο ποιοτικής ανάλυσης δεδομένων των Miles & Huberman (1994) προκειμένου να κατηγοριοποιηθούν τα δεδομένα. Αξιοποιήθηκε επίσης η συνεχής συγκριτική ανάλυση των δεδομένων (Glaser &Strauss, 1967) προκειμένου να κατανοήσουμε τα δεδομένα μέσα από τη σύγκριση τόσο των απαντήσεων που έδιναν οι συμμετέχοντες στην έρευνα σε διαφορετικά ερωτήματα όσο και των απαντήσεων που έδιναν διαφορετικοί συμμετέχοντες στα ίδια τα ερωτήματα. Τα πρώτα αποτελέσματα της ανάλυσης έδειξαν ότι παρόλο που και οι 14 νηπιαγωγοί συμφωνούν στο σκοπό και την αξία οργάνωσης μαθησιακών εμπειριών στις ΦΕ καθώς και στις επιδιώξεις και τους στόχους που θέτουν, διαφοροποιούνται ως προς τις στρατηγικές που επιλέγουν για την εκπλήρωσή τους. Οι διαφοροποιήσεις στις στρατηγικές που χρησιμοποιούν οι νηπιαγωγοί έγκεινται σε 3 σημεία: α) στην έμφαση που δίνουν οι νηπιαγωγοί στη διερεύνηση των προηγούμενων γνώσεων των παιδιών και στην έκφραση των απόψεών τους σχετικά με την έννοια που πραγματεύονται, β) στην υποστήριξη ενός ενεργητικού ρόλου για τα παιδιά κατά τη διερεύνηση της γνώσης και γ) στη συστηματικότητα ενίσχυσης των επιστημονικών δεξιοτήτων των παιδιών κατά την πειραματική διαδικασία. Τα αποτελέσματα συζητιούνται σε σχέση με τις ανάγκες που προκύπτουν για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην οργάνωση δραστηριοτήτων για τη μάθηση των μικρών παιδιών στις ΦΕ.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Απόψεις εν ενεργεία εκπαιδευτικών, φυσικές επιστήμες, στρατηγικές μάθησης, προσχολική εκπαίδευση
4.
Απόψεις και πρακτικές εν ενεργεία εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία και μάθηση των Φυσικών Επιστημών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση
Δημητριάδου Κατερίνα, Αν. Καθηγήτρια – Σπύρτου Άννα, Επ. Καθηγήτρια
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η ανακοίνωση εστιάζει στις αντιλήψεις των εκπαιδευτικών σχετικά με τους παράγοντες που διευκολύνουν ή αναχαιτίζουν την ανανέωση της διδασκαλίας των Φυσικών επιστημών (ΦΕ) στο δημοτικό σχολείο, καθώς και την εισαγωγή και- νοτομιών προς όφελος των μαθητών. Η έρευνα ακολουθεί το ποιοτικό παράδειγμα, με στόχο την εμβάθυνση στο υπό διερεύνηση θέμα. Συγκεκριμένα, εφαρμόστηκε ημιδομημένη συνέντευξη σε 10 εκπαιδευτικούς (5 άντρες και 5 γυναίκες) που υπηρετούν σε δημοτικά σχολεία στην περιοχή της Φλώρινας και είχαν εμπειρία από τη διδασκαλία των ΦΕ στις τάξεις Ε΄ και Στ΄. Οι 26 ερωτήσεις της συνέντευξης αναφέρονταν σε θέματα σχετικά με τον σκοπό και το περιεχόμενο του μαθήματος των ΦΕ, τον τρόπο διδασκαλίας, την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας των διδακτικών μεθόδων που εφαρμόζονται, καθώς και το πλαίσιο εντός του οποίου πραγματοποιείται το μάθημα. Από την ανάλυση των δεδομένων που συλλέχθηκαν, τα κυριότερα συμπεράσματα είναι τα εξής: οι εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν ότι τα σχολικά εγχειρίδια, και ιδίως το βιβλίο του μαθητή, διευκολύνουν τη διδασκαλία των ΦΕ. Αυτό που θα μπορούσε να ανανεώσει τη διδακτική πρακτική φαίνεται να είναι η σύνδεση του μαθήματος με το γεωγραφικό και κοινωνικό πλαίσιο της Δυτικής Μακεδονίας, η συνεργασία μεταξύ των εκπαιδευτικών που διδάσκουν ΦΕ, ο εμπλουτισμός των πρακτικών από το διαδίκτυο, καθώς και η χρήση εικόνων, αλληγοριών και διαθεματικών προσεγγίσεων. Οι μαθητές από την άλλη μεριά, κατά τη γνώμη των συμμετεχόντων, θα μπορούσαν να εμπλακούν σε μεγαλύτερο βαθμό σε πειράματα μέσα στην τάξη ή στο εργαστήριο, να ασκηθούν περισσότερο στην ανάπτυξη επιχειρηματολογίας με επιστημονικούς όρους, να εξοικειωθούν σε μεγαλύτερο βαθμό με τη χρήση των ΤΠΕ, να αξιοποιήσουν το φυσικό περιβάλλον και να συνδέσουν την εμπειρία και τα ενδιαφέροντά τους με τους νόμους και τις έννοιες των ΦΕ. Όσο για τους παράγοντες που αναχαιτίζουν την ανανέωση της διδασκαλίας, αυτοί αναφέρονται κυρίως στη μειωμένη οργάνωση και ευελιξία των πρακτικών που ακολουθούνται κατά τη διδασκαλία των ΦΕ, στην απουσία εργαστηρίου, τη μεγάλη «διάσπαση» του εκπαιδευτικού, την απουσία επιμορφωτικών δράσεων «επί του πρακτέου», καθώς και στις μειωμένες ευκαιρίες που έχουν οι εκπαιδευτικοί για άνοιγμα του σχολείου σε μορφές μη τυπικής μάθησης. Τα συμπεράσματα της έρευνας θα συνδεθούν με ένα τρισδιάστατο μοντέλο που αφορά στην παιδαγωγική γνώση περιεχομένου (ΠΓΠ) των ΦΕ που δια- θέτουν οι εκπαιδευτικοί. Το εν λόγω μοντέλο θα χρησιμοποιηθεί ως θεωρητικό εργαλείο ανάλυσης της εξέλιξης της ΠΓΠ των εκπαιδευτικών, καθώς αυτοί πρόκειται να εκπαιδευτούν σε καινοτομικές προσεγγίσεις στη διδασκαλία των ΦΕ.
ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: Διδασκαλία ΦΕ στην Α/θμια εκπαίδευση, Παιδαγωγική Γνώση Περιεχομένου στις ΦΕ, Αντιλήψεις εκπαιδευτικών, Αναστοχασμός
5.
Απόψεις και πρακτικές εν ενεργεία εκπαιδευτικών για τη διδασκαλία και μάθηση των Φυσικών Επιστημών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Μαλανδράκης Γεώργιος, Λέκτορας Γκιγκοπούλου Αικατερίνη, Μεταπτυχιακή φοιτήτρια Ζουπίδης Αναστάσιος, Διδάκτορας
ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η παρούσα έρευνα στηρίζεται στις αρχές της Διδακτικής των Φυσικών Επιστημών (ΔΦΕ) στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση η οποία δίνει έμφαση όχι μόνο στη διδασκαλία εννοιών, αλλά και των επιστημονικών πρακτικών που τις συνοδεύουν, όπως διερεύνηση, μοντελοποίηση, κτλ. Σκοπός της έρευνας ήταν η διερεύνηση των απόψεων εν ενεργεία εκπαιδευτικών σχετικά με την οργάνωση της διδασκαλίας και τις αντίστοιχες ενέργειες εκπαιδευτικού και μαθητών οι οποίες επηρεάζουν τη διδασκαλία και μά- θηση των Φυσικών Επιστημών (ΦΕ) στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Η έρευνα διεξήχθη με τη χρήση ημιδομημένης συνέντευξης η οποία ελήφθη από δέκα εν ενεργεία εκπαιδευτικούς της κατεύθυνσης ΦΕ (ΠΕ04) (6 γυναίκες και 4 άνδρες). Η μέση διάρκεια της συνέντευξης ήταν περίπου 50΄. Οι συνεντεύξεις απομαγνητοφωνήθηκαν πλήρως και στη συνέχεια αναπτύχθηκαν κα- τηγορίες με βάση τις απαντήσεις των εκπαιδευτικών (bottom up). Από την ανάλυση των συνεντεύξεων προέκυψε ότι η διδασκαλία τους στηρίζεται κυρίως στην εκτέλεση πειραμάτων (9) και στο βιβλίο (5), ενώ λιγότεροι από τους μισούς εκπαιδευτικούς οργανώνουν κάποιο σχέδιο μαθήματος (4). Επιπλέον, λίγοι είναι εκείνοι, οι οποίοι ξεκινούν με κάποιο παράδειγμα από την καθημερινή ζωή (3), θέτουν στόχους (2), εισάγουν μαθηματικούς τύπους (2), οργανώνουν τις απαιτούμενες ΤΠΕ (2) και ανακεφαλαιώνουν στο τέλος του μαθήματος (3). Εξάλλου, αρκετοί θεωρούν ότι οι πιο αποτελεσματικές πρακτικές που έχουν δοκιμάσει φαίνεται να είναι τα πειράματα (5) και τα λογισμικά με φύλλα εργασίας (3). Ειδικότερα για το πείραμα πιστεύουν ότι ο ρόλος του είναι σημαντικός και βοηθητικός (5) και δημιουργεί απορίες και ικανοποίηση στους μαθητές (4). Όσον αφορά στο τι κάνουν οι μαθητές κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας των ΦΕ, αυτοί συζητούν και επιχειρηματολογούν (9), ενδιαφέρονται για τις ΦΕ (9), κάνουν πειράματα (4), μαθαίνουν να ερευνούν (4), αλλά και δουλεύουν σε ομάδες (3). Ωστόσο, υπάρχει και ένας σημαντικός αριθμός εκπαιδευτικών (3) οι οποίοι αναφέρουν ότι οι μαθητές τους βαριούνται κατά τη διάρκεια του μαθήματος. Αντίστοιχα, οι εκπαιδευτικοί προσπαθούν με διάφορους τρόπους να υποστηρίξουν τους μαθητές τους όταν αντιμετωπίζουν δυσκολίες σε έννοιες (10), τους παρέχουν ευκαιρίες για να επιχειρηματολογήσουν και να εκφραστούν (9), ενώ προσπαθούν με διάφορους τρόπους να αυξήσουν το ενδιαφέρον τους (7). Επίσης, οι ίδιοι οι εκπαιδευτικοί θεωρούν ότι με τον τρόπο διδασκαλίας τους τα παιδιά μαθαίνουν να ερευνούν (4). Συμπερασματικά, χρειάζεται ενίσχυση των εκπαιδευτικών προκειμένου αυτοί να ενσωματώσουν στη διδασκαλία τους τις επιστημονικές πρακτικές και να ενισχύσουν με αυτόν τον τρόπο τη μάθηση στις ΦΕ.
ΛΕΞΕΙΣ- ΚΛΕΙΔΙΑ: Εκπαιδευτικοί Β/θμιας Εκπ/σης, Φυσικές Επιστήμες, οργάνωση διδασκαλίας, απόψεις εν ενεργεία εκπαιδευτικών